რუსეთში ეს მიმდინარეობა სამხატვრო ჟურნალი "ხელოვნების სამყარო" ირგვლივ ტრიალებდა, რომელმაც რევოლუციური "ბალე-რუსი" (Ballets Russes) წარმოშვა. იტალიაში "სტილ-ლიბერტი" მიმდინარეობას საფუძველი ჩაუყარა ლონდონურმა მაღაზიამ "Liberty & Co", რომელიც თანამედროვე დიზაინს ავრცელებდა კომერციულ ასპექტში გამოსახული ხელოვნების ნიმუშებით. კატალონიაში "მოდერნიზმო" ძირითადად ბარსელონაში ვითარდებოდა და მისი ყველაზე ცნობილი პრაქტიკოსი ანტონიო გაუდი გახლდათ. საქართველოში რუსეთის მსგავსად ამ სტილს მოდერნსაც უწოდებდნენ.
ეროვნული ბანკის შენობა, ქართული არტ-ნუვო არქიტექტურაშიარტ-ნუვოს კარიერა
სახელწოდება "არტ-ნუვო" მომდინარეობს ავავე სახელის მაღაზიისგან პარიზში, "Maison de l'Art Nouveau", იმ დროისთვის სემუელ ბინის განკარგულებაში, სადაც გასაყიდად გამოფენილი იყო სხვადასხვა ნივთები, რომლებიც ამ განსაკუთრებულ დიზაინში იყო გადაწყვეტილი.
არტ-ნუვოს ევოლუციამ კულმინაციას მიაღწია 1900 წელს პარიზში გამართულ უნივერსალურ მსოფლიო ექსპოზიციაზე, სადაც მოდერნი ტრიუმფს განიცდის ყველა ფორმასა და მედიუმში. მიმდინარეობამ სავარაუდოდ აპოგეას მიაღწია 1902 წლის ტურინისექსპოზიციაზე იტალიაში, სადაც დიზაინერები თითქმის ყველა ევროპული ქვეყნიდან საკუთარ ნიმუშებს ექსკლუზიურად არტ-ნუვო სტილში წარადგენენ. არტ-ნუვო იყენებდა გვიანდელი მე-19 საუკუნის თითქმის ყველა ტექნოლოგიურ ინოვაციას, როგორიცაა გაშიშვლებული ლითონი და ვრცელი უსწორმასწორო ფორმის მინა არქიტექტურაში, თუმცა პირველი მსოფლიო ომისდაწყებისთვის არტ-ნუვოს ზედმიწევნით სტილიზებული დიზაინი, რომელიც თავისთავად საკმაოდ ძვირი ჯდებოდა, შეცვალა უფრო სწორხაზოვანმა, მართკუთხა მოდერნიზმმა, რომელიც უფრო იაფი და, როგორც მიიჩნევდნენ, უფრო აესთეტიური იყო წმინდა ინდუსტრიული თვალსაზრისით.
პარიზის მეტროსშესასვლელები ჰექტორ გიმარდის დიზაინით 1899 და 1900 წლებში არტ-ნუვო მიმდინარეობის განსაკუთრებით აღსანიშნავი და საქვეყნოდ ცნობილი ნიმუშებია.
ქართული არტ-ნუვო
ცოტასთვის თუ არის დღეს ცნობილი, რომ საქართველოს შეუძლია დაიტრაბახოს შენობათა საკმაოდ მნიშვნელოვანი კოლექციით, რომელიც მე-19/20 საუკუნეების მიჯნაზე პოპულარულ არქიტექტურულ მიმდენარეობას მიეკუთვნება. საბჭოთა პერიოდში არტ-ნუვო ფენომენი ბურჟუაზიულ კულტურად იქნა შერაცხული და ამგვარად იგნორირებული იყო. მცირე კოლონიურ საქართველოში, რომელიც ევროპის კულტურული მოვლენების ეპიცენტრიდან მოშორებით მდებარეობდა მე-20 საუკუნის დასაწყისში მრავალი შესანიშნავი არტ-ნუვო შენობა გაჩნდა: სკოლები, სახელოსნოები, კინო-თეატრები, თეატრები, მაღაზიები, ბანკები, საავადმყოფოები, და არა მხოლოდ თბილისში, არამედ სხვა ქალაქებშიც: სოხუმი, გაგრა, ახალი ათონი, ბათუმი, ფოთი, კუთაისი, დუშეთი, აბასთუმანი, ბორჯომი და სხვ. მრავალი საინტერესო არტ-ნუვო სამარხი მდებარეობს ისტორიულ სასაფლაოებზეც. თუმცა მიუხედავად ამისა მსოფლიოსთვის საქართველოს წვლილი ამ სტილში თითქმის უცნობია.
მიუხედავად იმისა, რომ არტ-ნუვო საერთაშორისო მიმდინარეობა იყო, ქართულ არტ-ნუვო არქიტექტურაში ადგილობრივი ფორმებია შერწყმული. შედეგად მიღებულ იქნა ორიგინალური სინთეზი ევროპული სტილის ფასადებისა ქუჩის მხარეს და ქართული ხის აივნებისა არტ-ნუვო დეკორაციებით ეზოს მხარეს. ამ სტილის არქიტექტურა ევროპული ნიმუშების მექანიკური განმეორება არ ყოფილა: აქ ვხვდებით არტ-ნუვო ორნამენტებს ორიგინალური დაგეგმარებით, ავეჯით, მოზაიკით, მოჭიქული მინის პანელებით, ძეგლებით, ბუხრებით, ინტერიერის სხვა დეკორაციებითა და მაღალმხატვრული ფასადებით.
საბჭოთა პერიოდში ბურჟუაზიული არტ-ნუვოს სტილი იგნორირებულ იქნა და მრავალი უნიკალური ძეგლი სავალალო მდგომარეობაში ჩავარდა მიუხედაობის გამო. ახალი ეკონომიკური კლიმატის პირობებში არტ-ნუვო არქიტექტურის აღდგენის ცალკეული მცდელობების გარდა ადრინდელი ტენდენციის უკუქცევა სამწუხაროდ ჯერ ვერ მოხერხდა. ძირითადი საშიშროება არტ-ნუვო მონუმენტებისთვის არის: შენობათა სავალალო ფიზიკური მდგომარეობა, გაუმართლებელი არასწორი თანამადროვე ჩარევა, აღდგენითი სამუშაოების ნაკლებობა, არქიტექტურული მემკვიდრეობის დაცვის ინიციატივის ფაქტიური არარსებობა, კულტურული მემკვიდრეობის დარგში საკანონმდებლო ვაკუუმი და ასევე არტ-ნუვო კულტურის მსოფლიო ღირებულებაზე ინფორმაციის სიმწირე.
არტ–ნუვოს საშუალებით რეალიზმი იქნა უორყოფილი.მას ეგზოტიკა, სიმბოლური გამოსახულებანი, მრუდხაზოვნება ახასიათებს. ეს ის თვისებებია, რომლებიც ყოველთვის არტ–ნუვოსთან ასოცირდება.
არტ–ნუვოს განვითარებაში დიდი წვლილი მიუძღვის ობრი ბერდსლეის(1872–98).მან იაპონური გავლენა შესძინა არქიტექტურის ამ სტილს. ასევე, ის ქმნიდა დეკადენტობისა და ფუფუნების დაუვიწყარ ნამუშევრებს, სადაც ნახევრადაბსტრაქტული მოდელების წარმოდგენილი, გრძელხაზოვანი და უსწორმასწორო ფორმები. მან არტ–დეკოს შესძინა მუქი და უბრალო თეთრი ფერადოვნება.
ასევე აღსანიშნავია ბელგიელი არქიტექტორი ვიქტორ ჰორტა(1861–1947), რომელმაც არტ–ნუვოს რკინისა და მინის კონსტრუქციები შეჰმატა.მან არქიტექტურული ნაგებობები ჰარმონიულ მხატვრულ კომპოზიციად გარდაქმნა. კიბის დახვეული მოაჯირებისა და ულამაზესი ფასადების ფორმები არტ–ნუვოს, სწორედ ამ უდიდესმა პიროვნებამ აჩუქა.
არტ–ნუვომ თავის წარმატებას ესპანელი ხელოვანის ანტონიო გაუდის(1852–1926)საშუალებით მიაღწია. მისი ნამუშევრები გწომეტრიული, მაღალდეკორატიული სტრუქტურის მქონე ფიგურებით გამოირჩევა, რომლებსაც მუსლიმანური თემატიკის ელფერი დაკრავს.
არტ–ნუვოს შენობებიდან განსაკუთრებით ცნობილია–ფამილიას ტაძარი, პარიზის მეტროსადგურის ეფექტური შესასვლელი...
